Hekayələr

– Biz elə düşünürdük ki… biz düşünürdük ki… – O, karıxıb susdu. – Mənim adım Terldir, Co Terl.

Qadın kişinin ona sarı uzanmış əlini sıxdı. Onun açıq-mavi gözləri şəffaf dağ gölünü xatırladırdı.

– Miss Blanş Hilqud, – qadın sakit səslə dilləndi. – Qrinel kollecinin məzunu, ərdə deyiləm, musiqi tədris edirəm, otuz il musiqi tələbə klubuna rəhbərlik eləmişəm, Ayovada, Qrin Siti tələbə orkestrinin dirijoru olmuşam, iyirmi ildir ki fortepiano, arfa və nəğmə dərsləri verirəm, son bir ayda təqaüdə çıxmışam. İndisə vərdiş elədiyim yerləri tərk edib Kaliforniyaya gedirəm.

– Miss Hilquld, burdan çıxmaq müşkül işdir.

– Deyəsən, sizə inanası olacam. – Qadın təlaşlı baxışlarını avtomobilin ətrafında dövrə vuran kişilərə zillədi və həmin dəqiqə yeldən əziyyət çəkən nənəsinin dizlərində oturmaqdan sıxılan qızcığazı xatırlatdı.

– Məgər heç nə eləmək olmaz? – qadın soruşdu. – Millərdən əla çəpər alınar, əyləc disklərindənsə kirayənişinləri nahara çağırmaq üçün sinc. Qalanlarını bəlkə yapon bağında istifadə eləmək olar.

– Onun axırı çatıb. Yəni ondan daha maşın olan deyil. Mən elə burdan da rahat görürəm. Bəlkə, şam eləyək? – yuxarıdan mister Fermlinin səsi eşidildi.

Mister Terl təzim edərək dilləndi:

– Miss Hilqud, “Səhra” mehmanxanasına xoş gəldiniz. Sutkanın iyirmi dörd saatı üzünüzə açıqdır. Qaçqın məhbusların və qanun pozucularının öz adlarını daimi müştəri kitabçasında qeyd eləmələrini xahiş edirik. Bir gecə qonağımız olun, pul ödəməyə ehtiyac yoxdur, sübh tezdən anbardan köhnə “ford”umuzu çıxarıb sizi şəhərə apararıq.

Miss Hilqud kişilərin onun maşından düşməsinə yardımçı olmalarına nəzakətli şəkildə imkan yaratdı. Sanki tərk edilməsinin acısını yaşayan maşın son dəfə zarıdı. Qadın ehmalca qapını örtdü.

– Dostumun biri məni tərk elədi, amma ikincisi hələ də mənimlədir. Mister Terl, onu evə aparmazsınız ki?

– Madam, bunu deyirsiniz?

– Üzrlü sayın, əşyalarıma həmişə canlı insan kimi yanaşıram. Yəqin ki, avtomobil centlmen sayılmalıdır, çünki məni hər yerdə müşayiət edib, amma razılaşın ki, arfa qadındır.

Qadın başının hərəkətiylə arxa oturacağı göstərdi. Orda, səmanın fonunda gəminin burnu təki irəli əyilib havanı yaran ensiz, dəri yeşik vardı.

– Mister Smit, bir kömək edin görüm, – mister Terl dilləndi.

Onlar hündür yeşiyi açıb ehtiyatla maşından düşürdülər.

– Ey, orda nə işlərdən çıxırsınız? – mister Fermli yuxarıdan qışqırdı.

Mister Smit büdrədi və miss Hilqud qorxudan çığırdı. Yeşik bacarıqsız kişilərin əlində oyan-buyana yellənirdi. Simlərin ahəngdar səsi ətrafa yayıldı.

Bu səs mister Fermlinin də otağına gəlib çatdı və o, heyrətdən gözlərini bərəldib yaşlı xanımın, sirli yeşiyin və iki kişinin qapıdan içəri keçməsini izlədi.

– Ehtiyatla! – mister Smit çığırdı. – Hansısa gicbəsər öz çamadanlarını burda qoyub. – Birdən susdu. – Gicbəsər? Bunlar ki mənim çamadanlarımdır!

Mister Smit və mister Terl bir-birinə baxdı. Üzlərində artıq tər dənəcikləri parlamırdı. Xəfif yel köynəklərinin yaxalığını, təqvimin vərəqlərini yellədirdi.

– Hə, bu mənim çamadanlarımdır, – mister Smit söylədi.

Onlar evə keçdilər.

***

– Bir qədəh də istəyirsiniz, miss Hilqud? Bizlərdə çoxdan şərab içilmirdi.

– Lap az, zəhmət olmasa.

Onlar onsuz da otağı qaynar sobaya çevirən yeganə şam işığında yemək yeyirdilər, işığın zəif zolaqları çəngəl-bıçaqlarda və təzə boşqablarda oynayırdı. Sakinlər və qadın yemək yeyir, ilıq şərab içir və söhbətləşirdilər.

– Miss Hilqud, özünüz barədə bir az da danışın.

– Özüm barədə? – qadın sualı təkrarladı. – Açığı, başım gah Bethoveni, gah Baxı, gah da Bramsı ifa eləməyə o qədər qarışmışdı ki, iyirmi doqquz yaşımın necə ötdüyünü belə hiss eləmədim, sonra qırx, dünən isə yetmiş bir yaşım tamam oldu. Əlbəttə, həyatımda kişilər olub. Amma onlar on yaşlarında oxumaqdan əl çəkdilər, on iki yaşındasa artıq uçmağı bacarmırdılar. Mənə həmişə elə gəlib ki, insan uçmaq üçün doğulub, elə buna görə də çuqun kimi ağır qanları sayəsində yerə yapışmış kişiləri heç cür həzm edə bilmirdim. Çəkisi yüz kilodan az kişiylə qarşılaşdığımı xatırlamıram. Onlar öz qara kostyumlarında yanımdan ölü arabası təki ötüb-keçirdilər.

– Siz də onların əlindən uçdunuz, hə?

– Yalnız düşüncələrimdə, mister Terl, yalnız düşüncələrimdə. Nəhayət, gerçəkdən buna cəsarət edə bilməyim üçün mənə altmış il lazım gəldi. Bütün bu müddət ərzində fleyta və skripkalarla dostluq elədim, çünki onlar göylərdəki çayları xatırladır, bilirsiniz də, lap elə yerdəki çaylar kimi. Mən Hendel göllərindən başlamış ta Ştrausun şəffaf körfəzlərinədək buz kimi sularda çimirdim. Yalnız doyunca səyahət edəndən sonra bu yerlərə gəlib çıxdım.

– İllərlə alışdığınız yerləri tərk eləməyə necə ürək etdiniz? – mister Smit soruşdu.

– Ötən həftə birdən-birə ətrafıma nəzər saldım və özlüyümdə söylədim: “Elə hey tamam tənha uçursan. Qrin Sitidə bir nəfər də olsun sənin necə yüksəklərə uça bilməyinlə maraqlanmır”. Elə həmişə tutuquşu kimi təkrarlanan eyni ifadələr: “Blanş, çox sağ ol”, “Klubdakı konsertinizə görə təşəkkürlər, miss Hilqud”. Lakin onlardan heç biri həqiqətdə musiqiyə qulaq asa bilmirdi. Hələ lap əvvəllər Nyu-York və Çikaqonu xəyal etməyə çalışanda hamı iltifatla çiynimdən şappıldadır və gülə-gülə təsdiqləyirdi: “İri bataqlıqda balaca qurbağa olmaqdansa, balaca bataqlıqda iri qurbağa olmaq qat-qat yaxşıdır”. Mən də qalmaqda davam edirdim, bu cür məsləhət verənlərsə oraları tərk edir, dünyalarını dəyişir, ya da eyni zamanda hər iki hadisəni birdən yaşayırdılar. Çoxlarısa, sadəcə, kar idilər. Bir həftə əvvəl ağlımı başıma yığıb özümə söylədim: “Bəsdir! Nə vaxtdan belə düşünürsən ki, qurbağalar qanadlanıb uça bilər?”

– Deməli, yolunuzu qərbdən salmağa qərar verdiniz? – mister Terl soruşdu.

– Bəlkə də. Haradasa akkompaniatorluq1 edərəm, ya da açıq havadaca konsert verən orkestrlərdən birində çalaram. Yalnız mən gerçəkdən musiqiyə qulaq asa bilən kəslər üçün çalmalıyam…

Onlar qadına boğanaq alaqaranlıqda diqqət kəsilmişdilər. Qadınsa susmağa üstünlük verdi, qoy indi söylədiklərinin axmaq, ya məzəli olması üzərində baş sındırsınlar. O, ehmalca stulun söykənəcəyinə dayaqlandı. Yuxarıda kimsə öskürdü. Miss Hilqud səsə diqqət yetirdi və ayağa qalxdı.

***

Mister Fermli gözlərini açmağa cəhd edən kimi qarşısında qadının üzünü gördü. O, kişiyə doğru əyilib əlindəki sinini çarpayının yanına qoydu.

– Elə indicə aşağıda nə barədə danışırdınız?

– Sonra gəlib sizə də deyərəm, – qadın cavab verdi, – hələliksə yemək yeyin. Salat çox dadlıdır.

Qadın otaqdan çıxmaq üçün geri çevrildi. Elə həmin an kişi tələsik soruşdu:

– Siz bizi tərk eləməyəcəksiniz ki?

Qadın bürküdən alnı qan-tər içində olan kişiyə baxmaq üçün kandarda ayaq saxladı. Kişi də onun gözləri və dodaqlarını güclə ayırırdı. Qadın azacıq dayanıb sonra aşağı düşdü.

– Yəqin, sualımı eşitmədi, – mister Fermli öz-özünə dedi. Bununla belə, qadının onu eşitdiyinə əmin idi.

Miss Hilqud qonaq otağından keçib əlini dəri yeşiyə toxundurdu.

– Mən şam yeməyinə görə pul verməliyəm.

– Yox-yox, mehmanxana sahibi sizi qonaq edir, – mister Terl etiraz elədi.

– Əsla, mən ödəməliyəm, – qadın tələsik yeşiyin ağzını açdı. Köhnə, qızılı əşya tutqun işıq saçdı.

Kişilərin ürəkləri döyündü. Onlar sual dolu baxışlarını formaca ürəyi xatırladan sirli əşyanın yanında dayanmış qadına dikdilər. Əşya qadından hündür idi, onun şar kimi dairəvi, şəffaf ayaqaltısı varıydı, üzərindəsə uzunsov gözlü yunan ilahələrinin çöhrəsini xatırladan hündür qadın fiquru – mehriban baxışlı miss Hilqud da onların gözünə belə görünürdü.

Kişilər həyəcanla bir-birinə baxdılar, sanki indi nə baş verəcəyini duydular. Onlar stullarından sıçrayıb tərdən islanmış dəsmalla üzlərini silə-silə yumşaq divanın bir küncündə oturdular.

Miss Hilqud stulu özünə tərəf çəkib oturdu və qızılı arfanı ehmalca yana yatırdaraq çiyninə dirədi. Barmaqları simlərə toxundu.

Mister Terl qaynar havanı ciyərlərinə çəkib dinləməyə hazırlaşdı. Səhradan ruzigar əsdi və şüşəbənddəki yelləncək-kürsülər nohurdakı boş qayıqlar kimi yırğalandı. Yuxarıdan mister Fermlinin narazı səsi eşidildi:

– Orda nə baş verir?

Elə həmin an miss Hilqudun barmaqları arfanın simlərini dolaşmağa başladı. Onlar səyahətlərinə haradansa yuxarıdan, demək olar ki, qadının çiyni tərəfdən başlayıb düz yunan ilahəsinin sakitlik əxz edən sifətinədək gəldi, amma elə o dəqiqə geri qayıtdı, sonra bir anlıq donub-qaldı və musiqi sədası boğanaq qonaq otağından ta mehmanxananın bütün boş qaranlıq otaqlarınadək yayıldı.

Mister Fermli bundan belə otağından nəsə çığırmaq istəsəydi də, artıq onu eşidən olmayacaqdı. Mister Terl və mister Smit daha yerlərində otura bilmirdilər və sanki eyni anda əmr alıblarmış kimi ikisi də yerlərindən sıçradı. Onlar hələ ki dəli kimi çırpınan ürək döyüntülərindən və fısıltılı nəfəslərindən savayı bir şey eşitmədilər. Heyrətdən gözləri bərələ və ağızları açıq qalmış kişilər eyni zamanda iki qadına – kor ilahəyə, yəni arfaya və yorğun, mehriban gözlərini yumub, balaca, nazik əllərini irəli uzadıb otur- muş kövrək, yaşlı miss Hilquda tamaşa edirdilər.

“O, balaca qızcığaza oxşayır, – mister Terl və mister Smit düşüncələrə daldılar, – əllərini pəncərəyə, nəyinsə görüşünə uzadan qızcığaza!.. Bəs nəyə?! Əlbəttə ki yağışa!”

Leysanın səsi uzaq boş səkilərdə və navalçalarda yavaşıyırdı.

Yuxarıda mister Fermli könülsüz ayağa qalxdı, sanki kimsə onu zorla yataqdan qaldırırdı.

Miss Hilqud isə ifasına davam edirdi. Dinləyicilərdən heç biri qadının nə çaldığının fərqinə varmırdı, onlar sanki bu musiqini öz uzun həyatlarında dəfələrlə eşitmişdilər, sadəcə, nə adını, nə də sözlərini bilirdilər. Qadın çalır və əllərinin hər bir hərəkəti damı döyəcləyən iri yağış damcıları ilə müşayiət olunurdu. Yağış açıq pəncərələrdən içəri sərinlik gətirir, artırmanın istidən qupquru qurumuş lövhələrini yuyur, qızmar damı döyəcləyir, onu acgözlüklə canına çəkən qumu isladır, pas atmış maşının üzərinə, bomboş tövləyə və həyətdəki ölü kaktuslara çilənirdi. Beləcə, o, pəncərələri yudu, tozu yatırdı, suyu çəkilmiş yağış çəlləklərini ağzınacan doldurdu və açıq qapılardan xışıldayan muncuqlu pərdə asdı. Əgər qapıdan içəri girmək fikrinə düşsəydiniz, bu pərdəni əllə aralamaq olardı. Lakin mister Terl və mister Smit üçün ən arzuediləni onun həyatverici sərin toxunuşu idi. Yağışın xoş ağırlığı onları yenidən oturmağa məcbur elədi. Üzlərinə düşən yağış damcıları dərilərini azacıq sancır, çimdikləyir, qıdıqlayırdı. İlk istədikləri şey dodaqlarını bir-birinə möhkəm-möhkəm sıxmaq, gözlərini bərk-bərk yummaq, qollarıyla bədənlərini gizləyib daldalanmaq idi. Lakin onlar həvəslə başlarını arxaya ataraq üzlərini yağışın altına tutdular – qoy nə qədər istəyir, yağsın.

Lakin qasırğa vur-tut bir dəqiqə çəkdi, sonra yavaşıdı, arfanın səsi kəsilməyə doğru getdi, budur, barmaqlar sonuncu dəfə simlərə dəyməklə leysanın da səs-küyü qəfil gəldiyi kimi, qəfil də yoxa çıxdı.

Vida akkordu şimşəyin qığılcımından işıqlanmış yağış damlası təki havada donub-qaldı. Xəyallar əridi, sonuncu damcılar zülmət qaranlıqda səssiz-səmirsiz torpağa gömüldü.

Miss Hilqud gözlərini açmadan qollarını yanına saldı. Mister Terl və mister Smit ayılıb qonaq otağının qurtaracağındakı iki nağılvari qadına zilləndilər – quru, zərər çəkməmiş, möcüzəli şəkildə islanmamış o iki qadına…

Mister Terl və mister Smit zorla əsməcələrinin qarşısını alıb irəli əyildilər, sanki nəsə söyləmək istəyirdilər. Əməlli-başlı karıxmışdılar. Yuxarıdan gələn səs onları həyata qaytardı. Səs zəif idi, tənha qoca quşun yorğun qanad çalmasını xatırladırdı. Mister Terl və mister Smit qulaq kəsildilər. Bu, otağında əl çalan mister Ferml idi. Mister Terlə özünə gəlməsi üçün bircə an bəs idi. O, mister Smitin böyründən dürtmə vurdu və hər ikisi cuşa gələrək əl çalmağa başladı. Mehmanxananın otaqlarına yayılan əks-səda divarları, güzgüləri, pəncərələri döyəclədi, sanki bayıra püskürməyə yer axtarırdı.

İndi miss Hilqud da gözlərini açmışdı, elə bil məlum qasırğa onu qəfildən yaxalamışdı.

Mister Terl və mister Smit artıq özlərində deyildilər. Kişilər elə bərkdən və çılğınlıqla əl çalırdılar ki, kənardan baxan onların şar partlatdığını düşünə bilərdi. Yuxarıda mister Fermli nəsə qışqırırdı, amma eşidən yox idi. Əllər göydə oyan-buyana gedir, gah aralanır, gah şappıldayır, ta ki barmaqlar bir-birinə dəyməkdən qızarır və şişirdi. Nəhayət, onlar gizildəyərək yorğun şəkildə dizlərin üzərinə qoyuldu.

Mister Smit sanki hələ götür-qoy edirmiş kimi ağır-ağır ayağa qalxıb artırmaya çıxdı və çamadanlarıyla qayıtdı. O, yuxarıya qalxan pilləkənlərin aşağısında dayanıb miss Hilquda nəzər saldı. Sonra baxışlarını qadının şüşəbəndin pilləkənləri qarşısında olan çamadanına çevirdi və yenidən miss Hilquda baxdı: qaşları sanki sual verirmiş kimi azacıq yuxarı qalxdı.

Miss Hilqud əvvəlcə arfaya, sonra yeganə çamadanına, daha sonra mister Terlə və nəhayət, mister Smitə nəzər salıb razılıq əlaməti olaraq başını yellədi.

Mister Smit cəld yüngül çamadanlarından birini qoltuğuna alıb miss Hilqudun çamadanını da qamarladı və yavaş-yavaş pilləkənləri alaqaranlığa doğru qalxmağa başladı.

Miss Hilqud arfasını köksünə sıxdı və bu dəqiqədən etibarən ayırd etmək mümkün deyildi: görəsən, qadın simlərə mister Smitin rəvan addımlarına uyğun toxunur, yoxsa kişi həzin akkorda uyğun irəliləyir?! Arakəsmədə mister Smit əynində nimdaş, rəngi solmuş xalatı olan mister Fermliylə qarşılaşdı; o, aşağı düşməyə hazırlaşırdı.

Hər ikisi bir saniyə ayaq saxlayıb aşağıya, qonaq otağının uzaq küncündə yer almış bir kişi və iki qadına boylandı – bu yalnız qarabasmaydı, xəyal idi və hər ikisi eyni şeyi fikirləşdi: arfa və yağış səsləri – beləcə hər axşam davam edirdi. Daha damı şlanqla sulamaq lazım gəlmirdi. Bundan belə artırmada oturub, yatağında uzanıb damı döyəcləyən, döyəcləyən, döyəcləyən yağışın səsinə qulaq asa bilərdin…

Mister Smit pilləkənləri qalxmaqda davam elədi: mister Fermli isə aşağı düşdü.

Arfa səsi… Bir ona qulaq asın! On illərin quraqlığının sonu çatdı. Yağış zamanı gəldi!

YUXARIDAKI MƏNZİLİN SAKİNİ

O, nənəsinin cücənin içalatını necə səylə və həvəslə təmizlədiyini xatırlayırdı; quşun içindən əcaib şeylər çıxırdı: nəm, parlaq bağırsaqlar, əzələli, yumağı xatırladan ürək, üstəlik, pətənəyindən çıxan xırda daş kolleksiyası. Nənəsi bu pətənəyi elə qəşəng və səliqəylə kəsirdi ki; öz balaca və toppuş əlini onun içinə salıb “xəzinə”ni bayıra çıxarırdı. Sonra içalatı bölmək lazım gəlirdi, bəzilərini içinə su doldurulmuş qazana tökürdü, qalanlarını qonşu itlərə vermək üçün kağıza bükürdü. Daha sonra cücənin içini suda isladılmış quru çörəklərlə doldurur və çevik hərəkətlə ağ saplı iri iynəylə tikirdi.

On bir yaşlı Duqlas bu əməliyyatı seyr etməyi çox xoşlayırdı. O, mətbəx masasının siyirmələrində saxlanan iyirmi bıçağın hamısını əzbər tanıyırdı. Mehriban ifadəsi üzündən əskik olmayan çalsaçlı nənəsi bu bıçaqları öz möcüzəli aşpazlıq işləri üçün xüsusi təmtəraqla çıxarardı.

Duqlas özünü sakit apardığı və mane olmadığı təqdirdə həmin dəqiqələri mətbəxdə keçirə bilərdi. Bax elə indinin özündə belə masanın yanında dayanıb, nənəsinin içalat təmizləmə mərasiminə maraqla tamaşa edir.

– Nənəcan, – nəhayət, dillənməyə cəsarət elədi. – Mənim də içalatım belədir? – barmağıyla cücəni göstərdi.

– Hə, – gözünü işlək əlindən ayırmayan nənə cavab verdi. – Yalnız səninkilər bir az böyükdür, ümumilikdə isə eyni şeylərdir…

– Deməli, böyükdür, hə?! – Duqlas öz içalatıyla fəxr elədi.

– Hə, – nənə təsdiqlədi. – Yəqin ki, böyükdür.

– Onda babamda daha böyükdür. Qarnı o qədər qabağa çıxıb ki, ona dirsəklənə bilər.

Nənəsi cavabında gülümsədi və başını yellədi.

Duqlas davam elədi:

– Bəs küçəmizdəki Lüsiya Vilyamsda…

– Kəs səsini. Balaca yaramaz, – nənəsi çığırdı.

– Amma onda…

– Onda nə olub-olmadığı sənin işin deyil! Bunlar fərqli şeylərdir.

– Niyə fərqlidir ki?

– Bax indi süpürgəsinin üstündə uçub gələn ifritə ağzını yumar, onda bilərsən, – nənəsi deyindi.

Duqlas bir az susdu, sonra yenə soruşdu:

– Nənə, bəs sən mənim içimdə nəyin olub-olmadığını haradan bilirsən?

– İtil cəhənnəmə!

Dəhlizdə qapının zəngi çalındı. Duqlas qapıya qaçıb gözlükdən baxdı, başında şlyapa olan bir kişi gördü. Yenə zəng çalındı və Duqlas qapını açdı.

– Sabahın xeyir, balaca. Bəs ev sahibəsi hanı?

Donuq boz gözlər Duqlasa zillənmişdi. Yad adam arıq və hündür idi. Əlində portfel və çamadan vardı. Kişinin nazik barmaqlarındakı boz rəngdə bahalı əlcəklər və eybəcər həsir şlyapa Duqlasın diqqətini çəkdi.

– Ev sahibəsi məşğuldur, – bir addım geri atan Duqlas söylədi.

– Onun yuxarıdakı mənzili kirəyə verməsi barədə elanını gördüm və indi həmin otağa baxmaq istərdim.

– Bizim on kirayənişinimiz var, bütün otaqlarımız tutulub. Gedin!

– Duqlas! – nənəsi qəfil arxasında peyda oldu. – Salam, – yad kişiyə müraciətlə səsləndi. – Bu yaramaza fikir verməyin.

Nənəsi otağın üstünlüklərini təsvir edə-edə adamı yuxarıyacan müşayiət elədi. Tezliklə aşağı düşüb Duqlasa yuxarı döşəkağı, yorğan və yastıqüzü aparmasını tapşırdı.

Duqlas otağın kandarında ayaq saxladı. Yad kişi bura bir neçə dəqiqə əvvəl ayaq bassa da, sanki otaqda qəribə dəyişikliklər baş vermişdi. Çarpayıya saymazyana atılan həsir şlyapa elə bil bir az da eybəcərləşmişdi. Divara dayaqlanmış çətir qanadlarını açmış iri yarasanı xatırladırdı. Kirayənişinin özü arxası qapıya tərəf, otağın ortasında dayanmışdı.

– Ey, – əlindəki ağları çarpayıya tullayan Duqlas dedi. – Biz düz saat ikidə nahar edirik. Əgər geciksəniz, şorba soyuyacaq. Hər gün eyni saatda masaya əyləşirik!

Yad kişi cibindən bir yığın mis sent çıxarıb on dənə qəpik saydı və Duqlasın gödəkçəsinin cibinə saldı.

– Yəqin, dostluğumuz baş tutar, – hiyləgərcəsinə irişə-irişə söylədi.

Duqlas kirayənişinin bu qədər çoxlu mis sentləri olduğu halda, bir dənə də olsun on, ya iyirmi beş sentlik gümüş qəpiyi olmamasına təəccübləndi. Hamısı yeni, mis birsentliklər idi.

Duqlas qaşqabaqla ona minnətdarlıq elədi.

– Onları pul daxılına salacam. Orda artıq altı dollar əlli sentim var. Pulu avqustda edəcəyim səyahət üçün toplayıram…

– İndisə yuyunmalıyam, – yad kişi dedi.

Duqlas xatırlayırdı ki, bir gecə bayırda baş qaldıran tufanın səsinə oyanmışdı. Külək borularda vıyıldamış və ağacları yırğalamışdı, yağışsa damı döyəcləmişdi. Sonra birdən gözqamaşdırıcı şimşək otağı işıqlandırmışdı, bu da azmış kimi, ildırımın müdhiş səsi evi lərzəyə gətirmişdi. Duqlasın şimşək işığında yaşadığı qorxu yaddaşına ömürlük yazılmışdı.

Oxşar hissi indinin özündə də, otaqda dayanıb yad kişiyə baxanda da keçirdi. Otaq artıq əvvəlkitək deyildi. O elə həmin ildırım işığındakı otaq kimi, ancaq hansısa qeyri-müəyyən şəraitdə dəyişmişdi. Ona doğru gələn kirayənişin Duqlası geri addımlamağa məcbur elədi.

Qapı düz burnunun ucunda şappıltıyla örtüldü.

***

Taxta çəngəl kartof püresinə batıb yuxarı qalxdı və boşqaba boş qayıtdı. Nahara düşən mister Koberman, – yeni kirayənişinin adı belə idi, – özüylə taxta bıçaq, qaşıq və çəngəl gətirmişdi.

– Missis Spoldinq, – bu əşyalara zillənmiş heyrət dolu baxışlara əhəmiyyət verməyən kirayənişin söylədi, – bu gün sizdə nahar edəcəm, sabahdan etibarən isə yalnız səhər və şam yeməyinə enəcəm.

Süfrəyə köhnə kasada şorba, iri boşqabda püreylə paxla gətirən nənə yeni kirayənişinə yaxşı təsir bağışlamaq üçün vurnuxurdu.

– Mən fokus bilirəm. – Duqlas birdən söylədi. – Bir baxın!

O, çəngəlin dişindən bıçaqla tutub masanın müxtəlif istiqamətlərinə yönəltdi. Çəngəlin tuşlandığı istiqamətlərdə iblis sədasını xatırladan cingiltili metal səsi çıxırdı. Əslində, bu elə də fəndgir bir şey deyildi. Duqlas çəngəli masanın taxtasına sıxır və sanki masanın özü ulayırdı. Kənardan bu, çox vahiməli görünürdü.

– Tam! Tam! Tam! – çəngəllə oynayan xoşbəxt Duqlas çığırırdı. O, çəngəli Kobermanın boşqabına yönəltdi və ordan səs gəldi.

Kobermanın boz sifəti donub-qaldı, gözlərində dəhşət ifadəsi oxundu. O, şorbasını qabağa itələyib stula yayxandı. Dodaqları əsirdi. Elə həmin an nənə mətbəxdən gəldi.

– Mister Koberman, nəsə baş verib?

– Mən bu şorbanı yeyə bilməyəcəm.

– Niyə?

– Artıq doymuşam. Çox sağ olun.

Mister Koberman təzim edib otaqdan çıxdı.

– Yenə nə hoqqa çıxarmısan? – nənə tərs-tərs Duqlasa baxdı.

– Heç nə, nənəcan. Niyə onun qaşığı taxtadandır?

– Burnun girməyən yerə başını soxma! Sənin bu zəhrimara qalmış tətilin nə vaxt bitəcək?

– Yeddi həftədən sonra.

– Aman Allah! – nənə zarıdı.

Mister Koberman gecələr işləyirdi. O, gecələr harasa yoxa çıxar, bir də səhərlər peyda olar, az-maz səhər yeməyi yeyər, sonra bütün kirayənişinləri süfrə arxasına toplayan şam yeməyinədək otağında səssiz-səmirsiz yatardı.

Mister Kobermanın günortalar yatmaq vərdişi Duqlası özünü sakit aparmağa məcbur edirdi. Amma bu onun iradəsi xaricindəydi, nənəsi qonşulara gedən kimi Duqlas pilləkənlər boyu qaçmağa başlayır, Kobermanın qapısı ağzında çığırır, ya da ayaqyolundakı dəmir suqabını döyəcləyirdi. Yalnız mister Koberman bu səs-küyə heç cür reaksiya vermirdi. Onun otağından səs-səmir gəlmirdi, ora sakit və qaranlıq idi. O şikayətlənmir və yatmaqda davam edirdi. Bu, çox qəribəydi.

Mister Koberman bu otaqda məskunlaşandan bəri Duqlas heç cür sakitləşə bilmirdi. Orada miss Sedlou yaşayanda otaq meşə çəmənliyi təki geniş və rahat idi. İndisə elə bil buz bağlamışdı, təzə yağmış qar sayağı təmiz və soyuq idi. Hər şey öz yerində idi, amma nəsə yad və qəribə təsir bağışlayırdı.

Duqlas dördüncü gün pilləkənlə öz sevimli, rəngli şəbəkəli pəncərəsinə dırmaşdı. O, birinci mərtəbəylə ikinci mərtəbənin arasında yerləşirdi və narıncı, bənövşəyi, mavi, qırmızı və sarı şüşə parçalarından ibarət idi. Duqlas onların arxasından baxmağı, xüsusən də günəşin ilk şəfəqləri torpağı qızılı rəngə bürüyəndə küçəni seyr etməyi çox xoşlayırdı.

Mavi dünya – mavi səma, mavi insanlar, mavi maşınlar, mavi itlər. Bu isə sarı dünya. Küçəni keçən iki qadın sanki Şərq nağıllarındakı şahzadələrə çevrildi. Duqlas irişdi. Bu şüşə qırıntısı hətta günəş şəfəqlərini belə daha qızılı çalara boyayırdı.

Duqlas səhər saat səkkizə yaxın əsasını yerə döyə-döyə öz gecə işindən qayıdan mister Kobermanı gördü. Başında həmişəki eybəcər şlyapası vardı. Duqlas üzünü başqa şüşə qırıntısına dayadı. Qırmızıdərili mister Koberman qırmızı dünyanın qırmızı gülləri və qırmızı ağaclarının yanından ötüb-keçirdi. Gördükləri Duqlası nəyə görəsə heyrətləndirdi. Ona birdən elə gəldi ki, mister Kobermanın geyimi əriyib və dərisi şəffaf olub. Kirayənişinin daxilində görünənlər Duqlası heyrətdən burnunu şüşəyə dirəməyə məcbur elədi.

Mister Koberman başını qaldıranda Duqlası gördü və sanki hədə-qorxu gəlirmiş kimi əsasını havada yellədi, sonra xırda addımlarla qırmızı cığırı keçib düz qapıya tərəf gəldi.

– Ey, oğlan! – pilləkənlərlə yuxarı qalxan kirayənişin çığırdı. – Orda nə oyundan çıxırsan?

– Heç. Sadəcə, baxıram, – Duqlas mızıldandı.

– Sadəcə, baxırsan? Elə bu? – Koberman bağırmaqda davam elədi.

– Bəli, cənab. Mən müxtəlif şüşələrdən baxıram və müxtəlif dünyalar görürəm – mavi, qırmızı, sarı. Müxtəlif.

– Hə, hə, müxtəlif, – Koberman özü də üzünü pəncərəyə dayadı. Onun bənizi ağarmışdı. Alnını cib dəsmalıyla silib yalandan gülümsündü.

– Rəngbərəngdir. Nə yaxşı. – O öz qapısına yaxınlaşdı və geri çevrilib əlavə elədi: – Yaxşı, yaxşı. Oyna.

Qapı bağlandı. Koberman öz otağına girdi. Duqlas onun arxasınca üz-gözünü əyib özü üçün yeni şüşə tapdı.

– Oho, indi də hamısı bənövşəyidir!

***

Yarım saatdan sonra oğlan qumluqda oynayanda zərbədən sınan pəncərənin səsi eşidildi. Duqlas anındaca ayağa sıçradı və artırmada dayanıb yumruğu ilə onu hədələyən nənəsini gördü.

– Duqlas! Sənə neçə dəfə demişəm, evin qabağında topla oynama!

– Amma mən burda oturmuşdum, – Duqlas etiraz elədi.

Lakin nənəsi ona qulaq asmaq istəmirdi.

– Bir gör neylədin, yaramaz uşaq!

Sevimli, rəngli şəbəkəsi çilik-çilik olmuşdu və şüşə qırıntılarının ortasında Duqlasın topu vardı. O özünü təmizə çıxarmağa macal tapmamış yumruq zərbələrinə tuş gəldi.

Sonra Duqlas qumluqda oturub ağrıdan deyil, düçar qaldığı ədalətsizlikdən axan duzlu göz yaşlarını uddu. O, topu kimin atdığını bilirdi – bu, əlbəttə ki, soyuq, boz otaqda yaşayan şlyapalı kişi idi.

“Bir dayan, hələ bir dayan” – Duqlas durmadan pıçıldayırdı.

O, nənəsinin şüşə qırıntılarını süpürgəylə yığıb zibil qutusuna atdığını eşitdi. Mavi, qırmızı, narıncı şüşələr bundan belə zibilxanada cır-cındır və boş konserv qutularına yoldaşlıq edəcəkdi.

Nənəsi gedəndən sonra Duqlas içini çəkə-çəkə zibil qutusuna yaxınlaşdı və ordan üç dənə qiymətli şüşə qırıntısını götürdü. Kobermanın rəngli şüşələrdən xoşu gəlmir? Olsun, bax elə buna görə onları xilas eləmək lazımdır.